Sobór Watykański II

Sobór Watykański II obradował od 1962 do 1965 r. Był to sobór pastoralny, przygotowujący Kościół do podjęcia wyzwań epoki i dialogu ze współczesnym światem. Sobór Watykański II zapoczątkował wielką odnowę Kościoła katolickiego. Otworzył też Kościół na dialog ekumeniczny z innymi wyznaniami oraz wprowadził reformę liturgii. Sobór uważany jest za jedno z najważniejszych wydarzeń chrześcijaństwa XX w.

Sobór otwarty został 11 października 1962 r. przez papieża Jana XXIII. Zakończył się 8 grudnia 1965 r. za pontyfikatu Pawła VI. W otwarciu soboru uczestniczyło 2850 ojców soborowych. Nowością było uczestnictwo w obradach obserwatorów niekatolickich reprezentujących 28 Kościołów i wspólnot chrześcijańskich.Sobór był ważnym impulsem zapoczątkowującym dialog ekumeniczny z wyznaniami niekatolickimi. Jednym z symbolicznych wydarzeń było odwołanie 5 grudnia 1965 r. ekskomunik, którymi obłożyli się w 1054 r. hierarchowie Wschodu i Zachodu, zapoczątkowując największy podział chrześcijaństwa.

Sobór Watykański II zreformował liturgię Mszy św. wprowadzając języki ojczyste zamiast łaciny i "odwracając" kapłana sprawującego Eucharystię "twarzą do ludu".

Reformy soboru były dla Kościoła swoistą 'rewolucją' i nie wszędzie spotkały się z odpowiednią percepcją. Jak w sposób właściwy odczytywać postanowienia i ducha soboru? - wielką inspiracją dla Kościoła katolickiego stał się pod tym względem pontyfikat Jana Pawła II .

Podczas trwania Soboru zredagowano 16 dokumentów: 4 Konstytucje; 9 Dekretów i 3 Deklaracje.

Konstytucje

KONSTYTUCJA DOGMATYCZNA O OBJAWIENIU BOŻYM - Dei verbum
 
Ogłoszona 18  listopada 1965 r. przy aprobacie zgromadzenia biskupów (za głosowało 2344,  przeciw 6) Jan XXIII. podsumowując dyskusje nad konstytucją powiedział. że "wybiła godzina Biblii w Kościele, czas odrobić zaniedbania”.  Obrady nad dokumentem były burzliwe. a dziennikarze pisali o „soborowej bitwie o Biblię". W konstytucji znalazła Się m.in. ocena metody analizy tekstu biblijnego znanej pod nazwą Formgeschichte (z niem. historia form literackich). która budziła sprzeciw Wielu ówczesnych katolickich biblistów. Metoda ta bierze pod uwagę fakt. że Ewangeliści przekazując Dobrą Nowinę, w zależności od odbiorców. używali różnych gatunków i form literackich. np. przypowieść. opowiadanie. alegorie. porównania. metafory. aforyzmy. Podczas czytania i analizy Pisma św. warto i można wziąć pod uwagę te formy. Natomiast przestrzegano przed pójściem w takie teologiczne interpretacje zbyt daleko.

Konstytucja Inaczej też definiowała Objawienie. Do czasów soboru obowiązywała definicja mówiąca o tym. że Objawienie to zbiór prawd przekazanych przez Boga ludziom do wierzenia. a wiara człowieka polega na ich akceptacji. Katechizmy zawierały więc formuły, których należało Się wyuczyć na pamięć Konstytucja zwraca uwagę na to. że Bóg objawia się człowiekowi przez swoje słowa I czyny Szczytem Objawienia było przyjście na świat Jezusa Chrystusa. Bóg, wchodząc w historię ludzi. prowadzi z nimi dialog. a więc wiara nie może być jedynie pamięciowym opanowaniem doktryny. ale powinna stać Się zawierzeniem Bogu swojego życia. spotkaniem z Nim.

Osobista lektura ksiąg biblijnych powinna prowadzić do odkrywania sensu zamierzonego przez autora natchnionego I dopiero wtedy odczytywania tekstu w perspektywie współczesnej. Chrześcijanie powinni czytać Biblię, ale dobrze jest zadbać o swoje przygotowanie do jej lektury.

KONSTYTUCJA DOGMATYCZNA O KOSCIELE - Lumen gentium
 
Konstytucja została zatwierdzona 21 listopada 1964 r. Przedstawia ona Kościół w dwóch wymiarach: doczesnym I nadprzyrodzonym. Kościół Jest Mistycznym Ciałem Chrystusa i ma być: dla świata znakiem zbawienia i eschatologicznej nadziei. Kościół, którego Głową jest Chrystus. tworzą ludzie ochrzczeni. Kościół to także Lud Boży - wspólnota wierzących. Pierwszy rozdział konstytucji prezentuje w skrócie biblijną historię zbawienia od powstania świata do zesłania Ducha Świętego. Bóg zbawia i uświęca każdego Indywidualnie mocą sakramentów powierzonych Kościołowi. Hierarchiczny ustrój Kościoła ma swoje korzenie w wybraniu przez Chrystusa apostołów ze św. Piotrem na czele, któremu Jezus przed śmiercią powierzył swoją wspólnotę (Kościół). Sukcesja apostolska i obecność: Ducha Świętego w Kościele trwa nieprzerwanie od jego początku. Papież w łączności z wszystkimi biskupami tworzą kolegium, którego zadaniem jest zachowanie i głoszenie depozytu wiary. Każdy ochrzczony został powołany do świętości i pełnienia w świecie misji głoszenia Ewangelii. Ze względu na różnorodność Charyzmatów chrześcijanie pełnią różnego rodzaju posługi w Kościele, czerpiąc siły z sakramentów. Życie Kościoła ma swoje przedłużenie w rzeczywistości eschatologicznej. Ostatni rozdział dokumentu mówi o Matce Bożej i jej roli w historii zbawienia. Podkreśla się, że Jedynym pośrednikiem między Bogiem a ludźmi jest Chrystus. a Maryja Jest tą. która z wiarą przyjęła Ducha Świętego i przez którą zbawienie przyszło na świat. Maryja prowadzi do swojego Syna każdego proszącego o jej wstawiennictwo.

KONSTYTUCJA O LITURGII ŚWIĘTEJ - Sacrosanctum  concilium
 
Z ostała przyjęta na, trzeciej sesji soboru 4 grudnia 1963 r. przyjęto ją w 400. rocznicę zakończenia Soboru Trydenckiego; (za  głosowało 2147 osób, przeciw – 4). Sama koncepcja reformy liturgicznej dojrzewała - podobnie Jak wiele Innych planów reform - od drugiej połowy XIX w .. na długo przed soborem.  Ponieważ impuls zreformowania liturgii łacińskiej wyszedł od Jana XXIII. można by sądzić. że był on głównym konstruktorem odnowy liturgicznej.  Tymczasem najważniejsze - niekiedy rewolucyjne - punkty reformy, począwszy od XIX w. były stopniowo wypracowywane przez coraz liczniejsze kongresy liturgiczne. ruchy biblijne. ośrodki benedyktyńskie. a nawet motu proprio papieży Leona XIII i Piusa X. Benedyktyni, Dom Prosper Gueranger i Odo Casel,  Romano Guardini. Pius Parsch czy dominikanin Yves Congar,  to zaledwie kilka osób. które wywarły wpływ na soborowy ruch liturgiczny I kształt reform, Ich dorobek doczekał się teologicznego dopełnienia właśnie w Konstytucji o liturgii świętej i w soborowej koncepcji Kościoła Jako Ciała Chrystusa organicznie związanego z liturgią. Za Pierwszego Liturga Sobór uznał samego Chrystusa, oddającego chwałę swojemu Ojcu. To doprowadziło do kolejnego ważnego odkrycia: liturgia została dana Kościołowi po to. by człowiek oddawał cześć swojemu Bogu. Do innych zasług Sacrosanctum concillum należało stwierdzenie. że liturgia jest kontynuacją historii zbawienia zapoczątkowanej w Starym Testamencie, dopełnionej w Chrystusie Jezusie. W świetle Objawienia liturgię uznano więc za .źródło i szczyt" życia chrześcijańskiego. Najbardziej widoczne zmiany w liturgii, które wprowadza Sacrosanctum concilium to odejście od łaciny na rzecz języków narodowych. bardziej wspólnotowy charakter Mszy św., dopuszczenie wiernych do czynnego udziału w liturgii. wprowadzenie nowego kształtu tekstów I obrzędów, otwarciem liturgii na odmienne kultury. W skrajnych przypadkach konstytucję zawęża się do .,odwrócenia księdza przodem do ludzi", ustawienia ołtarza w centrum świątyni czy porzucenia zwrócenia ludu I kapłana w kierunku wschodu. Trzeba Jednak pamiętać, że reforma liturgiczna była dla ojców soboru długo oczekiwaną składową szerszej i koniecznej odnowy myślenia o Kościele, dlatego warto wciąż powracać do teologicznej definicji liturgii wypracowanej podczas soboru.

KONSTYTUCJA  DUSZPASTERSKA O KOŚCIELE W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM - Gaudium et spes
 
Zatwierdzona 7 grudnla1965 r. Jako jedyny, dokument ten nie miał swojego odpowiednika w przygotowywanych przed soborem dokumentach przygotowawczych. Postanie Schematu XIII. jak go przez długi czas nazywano, było odpowiedzią na problemy. które przedstawili do dyskusji  sami ojcowie soborowi. Głównym tematem Konstytucji była odpowiedź na tzw. znaki czasu. Chodziło o to, by Kościół pokazał człowiekowi żyjącemu we współczesnym świecie. co dla niego oznacza życie chrześcijańskie. Co ważne, ojcowie podkreślają. że świat ten. choć gwałtownie przyspieszający, dzięki postępowi nauki. nie jest zły. Choć czasem człowiek nie umie nadążyć za tym postępem I gubi swą wolność lub doprowadza do różnych konfliktów, to Jednak Kościół chce Widzieć w tym świcie dobro, a nie tylko zło, dostrzegać raczej radość i nadzieję (gaudium et spes) niż trwogę. Co ważne. dokument ten podkreślał godność ludzką i nakierowany był na to. by pomóc człowiekowi w pełni tę godność zrealizować. Konstytucję podzielono na dwie części. W pierwszej znaleźć można odpowiedzi na pytania", czym Jest Kościół i jakie jest powołanie człowieka. Druga część  przedstawia "niektóre bardziej palące problemy" współczesnego świata i Kościoła, tj. niepokojącą kondycję małżeństwa i rodziny, powszechne obniżanie się poziomu kulturalnego i społecznego, trudności gospodarcze i polityczne. W Konstytucji postulowano również potrzebę utworzenia wspólnoty międzynarodowej, której celem byłaby współpraca międzynarodowa w obronie godności ludzkiej. Gaudium et spes określa. że chrześcijanie w świece mają zgodnie ze swymi zdolnościami i możliwościami pomagać tworzyć politykę rządów, która nie Jest sprzeczna z moralnością. Jeśli byłaby ona sprzeczna z etyką chrześcijańską. chrześcijanie powinni swoim przykładem i pracą oddziaływać na polityków. współpracowników I współbraci w wierze. Na treść i styl konstytucji duży wpływ wywarł abp Karol Wojtyła. który był członkiem komisji opracowującej ten dokument.

Dekrety

DEKRET O PASTERSKICH ZADANIACH BISKUPÓW  W KOŚCIELE - Christus Dominus
 
Zatwierdzany 28 października 1965 r. To dokument. w którym ojcowie soborowi zwracają uwagę na nowe zadania przed Jakimi stoją współcześni biskupi . „Naukę chrześcijańską winni podawać w sposób przystosowany do potrzeb chwili, by odpowiadać na trudności i zagadnienia,  które (…)  dręczą i niepokoją ludzkość Niech też tej nauki strzegą, przyuczając wiernych do jej obrony i rozwoju. W jej podawaniu mają dawać dowody macierzyńskiej troski Kościoła względem wszystkich ludzi,  zarówno wierzących jak I niewierzących. z szczególną troską niech otaczają ubogich I słabych, do których posłał Ich Bóg z opowiadaniem Ewangelii”.

Dokument podkreśla. że zadaniem hierarchów Kościoła jest posługa Świeckim. Nauka. Jakiej mają udzielać wiernym, powinna skupiać się na wyjaśnianiu Ewangelii w świetle życia codziennego. bo tylko w takim kontekście będzie stanowić naturalny element codzienności wiernych.

DEKRET O POSŁUDZE I ŻYCIU KAPŁANÓW - Presbiterorum ordinis
 
Zatwierdzony 7 grudnia 1965 r. Ukazuje rolę prezbiteratu w nauce Kościoła. wylicza obowiązki kapłanów, a także wskazuje. jaki powinien być ich stosunek do innych łudzi. Duchowni to Boży pomazańcy obdarzeni mocą Ducha Świętego. przez co stają się podobni do Chrystusa Kapłana. Są Oni uczestnikami urzędu apostołów, sługami Chrystusa pośród ludzi. z którymi żyją jak z braćmi Kapłani łączą w swojej posłudze dwa zadania: mają być: .. świadkami i szafarzami innego życia niż ziemskie". ale też mają pomagać ludziom w ich troskach doczesnych. Ich najważniejszą misją jest sprawowanie liturgii, udzielanie sakramentów, głoszenie Ewangelii, budowanie Kościoła dobrocią a także modlitwa I pouczanie wiernych (kapłani jako wychowawcy w wierze). Osobne miejsce w dekrecie poświęcone jest kwestii powołań kapłańskich i rozmieszczeniu w różnych częściach kraju i świata prezbiterów. Dokument objaśnia również sens celibatu jako sposobu życia wzmacniającego wierność i wytrwałość kapłanów w relacji z Bogiem, w której "łatwiej, niepodzielnym sercem trwają przy Nim. z większą swobodą w Nim i przez Niego poświęcają się służbie Boga i ludzi ( .. .)". Na zakończenie dekret przypomina wiernym o wspieraniu swoich pasterzy zarówno w wymiarze duchowym, jak i materialnym.

DEKRET O FORMACJI KAPŁAŃSKIEJ - Optatam totius
 
Przegłosowany 28 listopada 1965 r. Stanowi próbę nowoczesnego spojrzenia na sposoby religijnego wychowania i odkrywania wśród młodych powołania do życia kapłańskiego. Podkreślono w nim. że uczestniczenie młodych w tworzeniu struktury Kościoła gwarantuje Jego trwałość w przyszłości oraz dynamikę w poszukiwaniu odpowiedz: na pojawiające się w Kościele problemy Dekret normuje, w Jaki sposób powinna być prowadzona formacja kapłańska w kontekście tradycji narodowych, tzn. jak dopasować zasady formacji do kontekstu historyczno-kulturowego "poszczególnych terenów i czasów, aby formacja kapłańska odpowiadała zawsze potrzebom duszpasterskim tych krajów. w których pełnić się ma posługę". Dekret określa również organizację seminariów wyższych, mówi o konieczności nieustannej modlitwy zapewniającej otwartość na dary Ducha Świętego, a także zwraca uwagę na prymat roli duszpasterskiej w powołaniu i życiu kapłana. osoby konsekrowaną.

DEKRET O ODNOWIE ŻYCIA ZAKONNEGO - Perfectae caritatis
 
Zatwierdzony 28 października 1965 r. Wskazuje się w nim, że praktykowanie rad ewangelicznych w życiu zakonnym (czystości, ubóstwa, posłuszeństwa) jest drogą do doskonałej miłości na wzór miłości Chrystusa. Mimo że każdy zakon czy Instytut klerycki lub świecki ma swojego założyciela, swój indywidualny charyzmat, to wszystkie działania zwrócone są na realizację apostolskiej misji Kościoła. W dekrecie zaleca się przeprowadzenie reform. dostosowanie życia w zakonach do wymagań czasów współczesnych. Reforma ma dotyczyć rewizji konstytucji zakonnych, usunięcia przestarzałych przepisów z uwzględnieniem nowych dokumentów soborowych, tak aby dostosować życie zakonne do nowych warunków ekonomicznych. kulturowych, do możliwości psychicznych i fizycznych członków wspólnoty I sprostania wymogom pracy apostolskiej przy zachowaniu własnej tradycji. Reformy należy przeprowadzać z udziałem wszystkich członków wspólnoty bez względu na pełnione przez nich funkcje, W dekrecie zwraca się też uwagę na konieczność odpowiedniego wychowania do powołania zakonnego, trafnego doboru kandydatów, kształcenia członków wspólnoty z uwzględnieniem ich zdolności intelektualnych I talentów. 

DEKRET O KOŚCIOŁACH WSCHODNICH KATOLICKICH - Orientalium Ecclesiarum
 
Promulgowany 21 listopada 1964 r. Powstał z myślą o Kościołach katolickich Innych. obrządków liturgicznych niż rzymski. Są nimi Kościoły aleksandryjski, antiocheński, bizantyjski, chaldejski: oraz ormiański . Postanowienia zezwalają na zachowanie przez te Kościoły indywidualnej liturgii. powstrzymując tym samym postępujący trend latynizacji religii. Dekret utrzymuje również w mocy m.in nominowanie przez Rzym biskupów, utrzymanie starożytnej tradycji,  stanowiska patriarchy oraz diakona. Ponadto w Kościołach wschodnich nadal można praktykować udzielanie sakramentów chrztu i bierzmowania razem bądź rozłącznie. w zależności od rytu danego Kościoła. Zachowane Jest również prawo wyboru daty świąt Zmartwychwstania Pańskiego zgodnie z regionalnym zwyczajem. Treść dokumentu zezwala na uczestniczenie (w razie trudności z dostępem do własnego Kościoła) w sakramentach sprawowanych przez inne niż własny obrządki chrześcijańskie.

DEKRET O DZIAŁALNOŚCI MISYJNEJ KOSCIOŁA - Ad gentes
 
Uchwalony 7 grudnia 1965 r. Sobór nie mówi w dekrecie o misjach Kościoła, ale o misji. Istnieje bowiem tylko jedna misja, która jest zadaniem Kościoła - głoszenie ludziom zbawienia. Konkretne przejawy misji są określane jako działalność misyjna Kościoła. Celem tej działalności jest ustanawianie na wzór apostołów - żyjących i samodzielnie działających Kościołów. Misja nigdy się nie kończy. bo każdy chrześcijanin jest wezwany przez Jezusa nie tylko do głoszenia Ewangelii, ale też do ciągłego nawracania się. Kościół. wychodząc do świata, przekracza granice kulturowe, ideologiczne i religijne, by głosić zbawienie. Ewangelizacja wyklucza jednak wykorzystywanie technik nawracania opartych na doczesnych obietnicach. zastraszaniu czy manipulacji psychologicznej, ale opiera się na zaproszeniu, na które człowiek w wolności może odpowiedzieć. Co więcej, głoszenie Ewangelii musi mieć formę dialogu, bo tylko tak Kościół może przekazać ludziom Dobrą Nowinę. Głoszenie Ewangelii Jest możliwe tylko wtedy, gdy Kościół sam nią żyje.

DEKRET O EKUMENIZMIE - Unitatis redintegratio
 
Uchwalony 21 listopada 1964 r. Jego uchwalenie świadczyło o powszechności idei ekumenizmu (czyli dialogu z innymi wyznaniami chrześcijańskimi) wśród obecnych na soborze. Dekret ukazuje paradoks, wynikający z porównania woli Chrystusa,  który chciał założyć jeden Kościół. z obecnym stanem rozbicia wśród chrześcijan. Ojcowie stwierdzają, że praktyczna realizacja ekumenizmu to przede wszystkim reforma Kościoła (którą Jan XXIII rozumiał jako aggiornamento, uwspółcześnienie), po to, by był wierniejszy nauce Chrystusa i tym samym dawał świadectwo innym Kościołom. Inne środki, które pomagają znaleźć płaszczyznę porozumienia to: ruch biblijny, liturgiczny i głoszenie Słowa Bożego.

Uchwalony 18 listopada 1965 r. Pokazuje on istotę apostolstwa świeckich. podkreśla cele tej misji i opisuje dziedziny i formy apostolstwa oraz sposoby przygotowania do tego rodzaju działalności. Ojcowie soborowi podkreślają, że „ Kościół bez wysiłku świeckich przestałby prawie istnieć I działać". Obowiązkiem świeckich jest szerzenie Ewangelii, dawanie świadectwa o Chrystusie słowem i przykładem życia, natomiast zasadą którą mają się kierować, jest przykazanie miłości.  Rozwój duchowy nie może Jednak przewyższać porządku spraw doczesnych. Trzeba zachować równowagę między wiarą a życiem praktycznym. czego wzorem jest życie Maryi. Największą wartością dla zbawczej misji Kościoła jest rodzina, będąca podstawową komórką życia społecznego.' To ona staje się celem apostolstwa, wszelkich działań miłosierdzia skierowanych do ludzi z całego świata. W dokumencie podkreśla się także rolę chrześcijańskiego wychowania dzieci I dialogu międzypokoleniowego, który ma pobudzić do działania przede wszystkim młodych.

DEKRET O ŚRODKACH SPOŁECZNEGO PRZEKAZYWANIA MYŚLI - Inter mirifica
 
Zatwierdzony 4 grudnia 1963 r. Media są środkami społecznymi. mają olbrzymie znaczenie dla społeczeństwa. Powinny służyć konstytuowaniu społeczeństwa. a nie manipulowaniu nim. Dekret soborowy odnosił się do wszystkich znanych wówczas mediów (radia. filmu, telewizji, prasy). Był przejawem otwarcia się Kościoła na świat i dostrzeżenia roli mediów w tym świecie, a także ogólną próbą pokazania, czym osoba wierząca powinna się kierować. korzystając ze środków społecznego przekazu czy tworząc je. Dekret przekazuje, że Kościół ma prawo i powinien wykorzystywać środki masowego przekazu do głoszenia Ewangelii. Podkreśla się także różne zadania, które przynależą do odbiorców i nadawców przekazu medialnego. Szczególny obowiązek moralny ciąży na dziennikarzach, pisarzach, aktorach, reżyserach, producentach, sprzedawcach, krytykach i na wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób uczestniczą w przygotowywaniu i przekazywaniu programów. Dekret zachęca także chrześcijan do wspierania prasy, której przekaz zgodny jest z duchem chrześcijańskim, filmów służących godziwej rozrywce. kulturze i sztuce oraz transmisji radiowych i telewizyjnych promujących wartości rodzinne.
 

DEKLARACJE

DEKLARACJA O WOLNOLNOŚCI RELIGIJNEJ - Dignitatis humanae
 
Zatwierdzona 7 grudnia 1965 r. Dzieli się ona na dwie części. Pierwsza określa czym Jest wolność religijna według kategorii racjonalnych Druga opisuje Ją w kontekście Objawienia Bożego. Dokument podkreśla godność każdej osoby ludzkiej.  Godność ta zobowiązuje "Jakąkolwiek władzę ludzką" . by me przymuszała nikogo do działań wbrew sumieniu. Dotyczy to wyborów związanych z religią (zarówno prawa do wyznawania wybranej przez siebie religii. jak I do ateizmu) i prawa do wypowiadania swoich przekonań publicznie. Ma to obowiązywać zarówno Jednostki, jak i całe grupy społeczne. Deklaracja podkreśla też. że obowiązkiem każdego człowieka. korzystającego ze swej wolności Jest poszukiwanie prawdy. Dignltatis humanae zwraca też uwagę jak ważne Jest prawo rodziców do wychowywania w wierze swoich dzieci. Także oni powinni się cieszyć w tej dziedzinie pełną wolnością. Projekt Deklaracji opierał się na doświadczeniu wolności religijnej wypracowanej w Stanach Zjednoczonych. Jego żarliwym! obrońcami byli zwłaszcza biskupi z krajów gdzie panował reżim komunistyczny Dużą rolę w kształtowaniu I obronie dokumentu odegrał abp Karol Wojtyła.

DEKLARACJA O WYCHOWANIU CH RZESCIJAŃSKIM - Gravissimum educationis
 
Uchwalona 28 listopada 1965 r. Podkreślono w niej, że wraz z rozwojem społeczeństwa rośnie potrzeba troski o wychowanie młodzieży oraz potrzeba towarzyszenia człowiekowi dorosłemu w Jego procesie kształcenia. Kościół wzywa przede wszystkim do uznania porządku. w którym rodzice przez tworzenie rodzinnej atmosfery przepełnionej miłością stają się pierwszymi  wychowawcami. Wspierani przez państwo i Kościół, mają pełne prawo do wychowania swoich dzieci. Ojcowie soborowi wskazują na szczególne zadanie stające przed władzami państwowymi. które muszą zapewnić możliwość wyboru szkoły. W dokumencie znajdziemy też wzmiankę o potrzebie tworzenia szkół oraz uczelni katolickich, które zatroszczą się o wykład nauk świeckich. ale także tych związanych z wiarą I nauką Kościoła Sobór zachęca wreszcie samą młodzież. aby podjęła zadanie wychowywania kolejnych pokoleń. szczególnie w krajach, w których brakuje dobrych nauczycieli. Ojcowie soborowi dziękują też tym. którzy podjęli trud pracy wychowawczej, oraz zachęcają do trwania w tym postanowieniu.

DEKLARACJA O STOSUNKU KOSCIOŁA DO RELIGII NIECHRZEŚCIJAŃSKICH - Nostra aetate
 
Uchwalona 28 października 1965 r. Chyba najważniejsze zdanie tej deklaracji brzmi: .. Kościół odrzuca jako obcą duchowi Chrystusowemu wszelką dyskryminację czy prześladowanie stosowane ze względu na rasę czy kolor skóry. na pochodzenie społeczne czy religię', Jest to najmniejsza deklaracja soborowa. ale jedna z najbardziej przełomowych. Odnosi się bowiem z szacunkiem do religii pozachrześcijańskich, uznając m.in .. że są w nich elementy prawdziwe i święte. Po raz pierwszy w oficjalnych dokumentach Kościoła pojawiło się tak pozytywne odniesienie do innych religii. Kościół jednocześnie potępia w tej deklaracji wszelkie formy prześladowania i przemocy wobec wyznawców innych religii. szczególnie dużo miejsca poświęcając judaizmowi. Jak czytamy w dokumencie, Kościół "opłakuje - nie z pobudek politycznych, ale pod wpływem religijnej miłości ewangelicznej - akty nienawiści, prześladowania, przejawy antysemityzmu. które kiedykolwiek i przez kogokolwiek kierowane były przeciw Żydom". Deklaracja zdejmuje także z Żydów odpowiedzialność za śmierć Chrystusa podkreślając, że "Chrystus ( ... ) mękę swoją i śmierć podjął dobrowolnie".

Opracowano na podstawie miesięcznika LIST 10/2012